تخم گشنیز

تخم گشنیز (Coriander Seed) یکی از قدیمی ترین گیاهان و ادویه های موجود در تاریخ است. نام گشنیز از کلمه ی یونانی koriannon گرفته شده که به نوعی حشره اشاره دارد زیرا در ابتدا بوی برگ های آن به بوی حشره شبیه بود. گیاه گشنیز یا جعفری چینی، در علوم گیاهی با نام Coriandrum Sativum  شناخته می‌شود و یکی از گیاهان پرکاربرد در آشپزی، داروسازی، طب سنتی و صنایع مختلف است. این گیاه متعلق به خانواده چتریان (Apioideae) می باشد. گشنیز، گیاهی علفی یک‌ساله است که معمولاً ارتفاع آن بین 30 تا 60 سانتی‌متر می‌باشد. این گیاه دارای ساقه‌های نازک، برگ‌های پرمانند و گل‌های کوچک چتری‌شکل است. میوه ی آن به عنوان تخم گشنیز شناخته می شود که دانه ای کروی، کوچک به قطر حدود 3-5 میلی متر است و رنگ آن قهوه ای روشن تا زرد می باشد.  

تخم گشنیز چه ترکیباتی دارد؟

گشنیز منبع خوبی از آنتی‌اکسیدان‌ها، فیبر غذایی، منگنز، آهن، منیزیم، فسفر، کلسیم، پتاسیم، ویتامین C، ویتامین K و ویتامین های گروه B است. همچنین میوه ی آن حاوی ترکیات لینالول، ژرانیول، کومارین‌ها و فلاونوئیدها است که خاصیت ضد التهابی، ضد عفونی کنندگی و آرام بخشی ایجاد می کنند. از این رو این ماده اهمیت بسزایی در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی، داروسازی و عطرسازی دارد. همانطور که گفته شد گشنیز یکی از ادویه های پرکاربرد در آشپزی است و می توان از تمام بخش های این گیاه استفاده کرد. برگ های تازه که با نام cilantro نیز شناخته می شود به عنوان سبزی معطر در سالاد ها، سس ها و غذای های مختلف کاربرد دارد. میوه ی آن یا تخم گشنیز به عنوان ادویه به دو صورت پودر شده و دانه ای وجود دارد. ماندگاری دانه های آن بالاتر و عطر و طعم به وجود آورنده در غذاها را بیشتر می کند. ریشه ی این گیاه در برخی آشپزی های تایلندی مورد استفاده قرار می گیرد.  

تاریخچه تخم گشنیز

همانطور که گفته شد گیاه گشنیز یکی از قدیمی ترین گیاهان مورد استفاده و به ثبت رسیده بشر است و قدمت آن به 1550 سال قبل از میلاد بر می گردد. نام این ماده در انجیل و کتاب های رومیان، بقراط و سایر پزشکان یونانی آمده است. مصر باستان گشنیز را یک گیاه مقدس می دانسته و در معطر کردن مقبره ها و مومیایی کردن فرعون از آن استفاده می کردند. در هند و ایران، تخم گشنیز به عنوان یک ماده‌ی اصلی در بسیاری از ادویه‌های ترکیبی، مانند ماسالا و کاری شناخته می‌شود. اگر بخواهیم علت محبوبیت تخم‌ گشنیز را در تمام جهان و حتی در عصر باستان نام ببریم، باید به خاصیت درمانی آن اشاره کنیم. پودر تخم گشنیز به شدت میکروب‌کش است و در زمان شیوع بیماری‌هایی مانند اسهال خونی و وبا که در فصل‌های گرم، مرگ‌ و میر زیادی را به دنبال داشت‌، کاربرد داشته است. در واقع در آن زمان از تخم گشنیز به عنوان یک درمان سریع و قاطع برای این نوع بیماری‌ها استفاده می‌شد. همچنین در آن زمان عفونت‌های دهان و دندان را با جویدن دائمی تخم گشنیز برطرف می کردند و اعتقاد داشتند که هم به سلامتی دهان و دندان کمک می‌کند و هم دهانشان را خوشبو خواهد کرد. گیاه گشنیز بومی مناطق مدیترانه‌ای و غرب آسیا است، ولی در حال حاضر در سراسر جهان کشت می‌شود. از آن جایی که گشنیز گیاه مقاومی است، در بیشتر مناطق کشورمان قابلیت کاشت و پرورش را دارد. شرکت یکتا شیمی آزما این محصول را با بهترین کیفیت عرضه می دارد و با توجه به انتخاب بسته بندی مناسب و استاندارد به افزایش طول عمر این ادویه کمک می کند.

خواص تخم گشنیز برای سلامت انسان

تخم گشنیز دارای خواص و فواید گوناگونی برای سلامت انسان است که در ادامه برخی از این خواص را توضیح خواهیم داد:

1. تخم گشنیز می تواند به کاهش قند خون کمک کند

همانطور که می دانید، قند خون بالا یک عامل خطرناک در افراد مبتلا به دیابت می باشد. تخم گشنیز می تواند با بهبود عملکرد سلول های بتای پانکراس (سلول هایی که انسولین آزاد می کنند و سطح قند خون را تنظیم می کنند)، به کاهش قند خون کمک کند. اما باید در نظر داشته باشید افرادی که قند خون پایینی دارند و یا از داروهای دیابت استفاده می کنند باید در مصرف این ماده احتیاط کنند چرا که ممکن است باعث افت قند خون در این افراد گردد.

2. حاوی مقادیر فراوانی از آنتی اکسیدان های تقویت کننده سیستم ایمنی است

این ماده سرشار از آنتی اکسیدان هایی است که از آسیب رادیکال های آزاد جلوگیری می کنند. مطالعات بر روی این ماده نشان داده آنتی اکسیدان های موجود در عصاره دانه گشنیز، سبب کاهش التهاب، کاهش رشد سلول های سرطانی ریه، پروستات، سینه و روده بزرگ می شود.

3. می تواند برای سلامت قلب مفید باشد

برخی مطالعات نشان داده گشنیز می تواند فشار خون بالا و سطح کلسترول بد یا همان (LDL) که برای سلامت قلب مضر هستند را کاهش دهد. در این مطالعات به نظر می رسد عصاره گشنیز به صورت یک ماده ادرار آور عمل کرده و به بدن کمک می کند تا سدیم و آب اضافی را دفع کند. از این رو فشار خون بدن کاهش پیدا می کند.

4. می تواند از سلامت مغز محافظت کند

از آنجایی که این ادویه خواص ضد التهابی دارد می تواند از مغز، در برابر بیماری هایی که با التهاب مرتبط هستند محافظت کند. از جمله این بیماری ها می توان به آلزایمر، ام اس و پارکینسون اشاره کرد. 

5. سبب تسکین ناراحتی های گوارشی و تقویت سلامت روده می شود

روغن استخراج شده از این دانه ها می تواند سبب تسریع و تقویت هضم سالم شود. یک مطالعه انجام شده روی افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر (IBS) نشان داد، افرادی که از داروی گیاهی حاوی گشنیز استفاده می کردند در مقایسه با افرادی که از دارونما (ماده ای بدون اثر درمانی در قالب دارو) استفاده می کردند، به طور قابل توجهی درد شکم، نفخ و ناراحتی را کمتر احساس می کردند. درواقع این ماده مانند یک داروی ضد اسپاسم عمل می کند و ماهیچه های گوارشی منقبض را که سبب (IBS) و دیگر اختلالات روده می شوند را شل می کند.

6. با مسمومیت های غذایی مبارزه می کند

این ادویه حاوی ترکیبات ضد میکروبی می باشد که می تواند به جلوگیری از برخی عفونت ها و بیماری های ناشی از غذا کمک کند. دودسنال  (Dodecanal) ترکیبی در گشنیز است که می تواند با باکتری هایی همچون سالمونلا که سبب مسمومیت غذایی می شوند، مبارزه کند. همچنین یکی از مطالعات نشان داده، دانه های گشنیز از جمله موادی هستند که می توانند با باکتری هایی که سبب عفونت دستگاه ادراری (UTIs) می شوند، مبارزه کنند.

7. می تواند سبب محافظت از پوست شود

مطالعات صورت گرفته نشان داده آنتی اکسیدان های موجود در عصاره گشنیز می توانند به آسیب های پوستی ناشی از اشعه ماورا بنفش کمک کند. همچنین می توانند به جلوگیری از آسیب های سلولی که می توانند منجر به سریع شدن پیری پوست شوند، کمک برسانند. جالب است بدانید بسیاری از افراد از آب برگ گشنیز برای بیماری های پوستی همچون رنگدانه، آکنه، چربی یا خشکی استفاده می کنند هرچند که تحقیقاتی راجع به آن صورت نگرفته است. این ماده می تواند به درمان بثورات خفیف پوستی از جمله درماتیت کمک کند.

8. می تواند سبب عملکرد سالم بدن در دوران قاعدگی شود

تخم گشنیز می تواند با کمک به تنظیم عملکرد مناسب غدد درون ریز و هورمون هایی که مسئول تنظیم چرخه قاعدگی هستند، سبب عملکرد سالم دوران قاعدگی گردد. همچنین به درمان منوراژی (خونریزی شدید در دوران قاعدگی) کمک می کند. علاوه بر این می تواند به کاهش نفخ، گرفتگی و درد در طول این دوره به شما کمک کند.

کاربرد تخم گشنیز در صنایع مختلف

صنایع غذایی: این ماده به عنوان ادویه و طعم دهنده در صنایع غذایی و نوشیدنی کاربرد فراوانی دارد از جمله:

• در پخت غذاهای ایرانی، پاکستانی، هندی، مدیترانه ای و ...
• در تولید نوشیدنی های گیاهی، دمنوش، ماءالشعیر و ...
• در تهیه ترشی ها، سس ها و طعم دار کردن گوشت ها
• در ادویه های ترکیبی مانند ماسالا و کاری
• در محصولات گوشتی به ویژه سوسیس و کالباس 
• در محصولات لبنی مانند پنیر سنتی و ماست طعم دار
• در سوپ ها و غذاهای آماده 

تخم گشنیز در صنایع آرایشی و بهداشتی

از تخم گشنیز به دلیل خاصیت ضدالتهابی و ضدعفونی کنندگی در فرمولاسیون کرم های صورت برای کاهش التهاب پوست و بهبود آکنه استفاده می شوند. همچنین در محصولات مراقبت از مو به دلیل وجود لینالول در ترکیبات خود باعث تحریک رشد مو و تقویت ریشه مو می شود. این ماده در تولید روغن های ماساژ و اسپری های آرام بخش نیز کاربرد دارد. 

تخم گشنیز درصنایع داروسازی

 از میوه گیاه گشنیز می توان در تولید داروهایی که برای درمان اختلالات گوارشی، مشکلات کبدی و تنظیم سطح قند خون و فشار خون به کار می روند، استفاده کرد زیر این ماده دارای ترکیبات آنتی اکسیدانی، ضدباکتریایی و ضدالتهابی می باشد. همچنین در تولید مکمل های غذایی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. 

تخم گشنیز در صنایع عطرسازی

 روغن تخم گشنیز به دلیل داشتن عطر و طعمی مرکباتی، شیرین و گرم در فرمولاسیون عطر ها به کار می رود. به دلیل خواص تثبیت کنندگی بو، به عنوان ماده پایه در عطرهای با ماندگاری بالا استفاده می شود.

صنایع کشاورزی و تخم گشنیز

 در این صنعت به عنوان یک حشره کش طبیعی استفاده می شود و جایگزین طبیعی برای سموم شیمیایی هستند. تحقیقات نشان داده که عصاره گشنیز دارای خاصیت دفع حشرات مانند پشه ها و مگس ها است و به عنوان یک ماده آفت کش زیست تخریب پذیر در مزارع استفاده می شود.

آیا تخم گشنیز ماده ای ایمن است؟

تخم گشنیز معمولاً به عنوان یک ماده خوراکی و دارویی ایمن در نظر گرفته می‌شود. این ماده به طور گسترده در آشپزی و طب سنتی استفاده می‌شود و احتمالاً برای اکثر افراد مناسب است. همانطور که گفته شد کسانی که مبتلا به دیابت و فشار خون هستند و از داروهای مرتبط با این نوع بیماری ها استفاده می کنند، باید در مصرف این ماده دقت کنند. همچنین مصرف آن برای افراد باردار و شیرده بهتر است با مشورت پزشک انجام شود. اگر شما به زیره، رازیانه، شوید یا گیاهان مشابه حساسیت دارید ممکن است به گشنیز واکنش های آلرژیک مانند آسم، تورم، کهیر و ... نشان دهید. در صورت تمایل به خرید یا کسب اطلاعات بیشتر درباره این ماده کاربردی و شگفت انگیز با تیم فنی یکتا شیمی آزما در ارتباط باشید.